Opisy wypadków w studzienkach pokazują, że z pozoru nieskomplikowane czynności mogą być śmiertelnie niebezpieczne, ponieważ:

  • w studzienkach, szambach, kanałach i studniach zawartość tlenu może być mała, kilka wdechów powietrza o małej zawartości tlenu powoduje omdlenie;
  • gromadzą się w nich gazy cięższe od powietrza – dwutlenek węgla, metan i siarkowodór. Zawartość każdego z tych gazów w powietrzu jest bardzo niebezpieczna dla człowieka:
    • dwutlenek węgla wypiera tlen z układu oddechowego
      i kilka wdechów prowadzi do utraty
      świadomości;
    • metan powoduje znieczulenie ogólne organizmu;
    • bardzo silnie działający siarkowodór, w dużym
      stężeniu – nawet przy jednym wdechu powoduje
      porażenie układu oddechowego i śmierć.

Powietrze atmosferyczne to mieszanina gazów: azotu 78%, tlenu 21%, a innych jest 1%. Jeśli w powietrzu, którym oddycha człowiek, znacząco spadnie zawartość tlenu lub wzrośnie zawartość np. dwutlenku węgla, siarkowodoru lub metanu to zagrożenie życia jest bardzo poważne.

Oddychając takim powietrzem, poszkodowani tracą przytomność i nie mogą samodzielnie opuścić miejsca zagrożenia, a kolejne osoby, próbujące udzielić pomocy, stają się również ofiarami.

Praca w zbiornikach wymaga: odpowiedniej wiedzy, właściwego przygotowania miejsca wykonywania czynności oraz stosownych zabezpieczeń.

  • Nawet w gospodarstwie domowym lub rolnym należy uwzględniać zakazy i przepisy powszechnie obowiązujące,
    a informacje o wypadkach powinny być przestrogą przed podejmowaniem pracy w szambach czy zbiornikach na odchody zwierzęce bez odpowiedniego
    przygotowania.
  • Dobre praktyki zabraniają wstępu osób postronnych w strefę pracy wozów asenizacyjnych.
  • Zbiorniki na gnojowicę, naziemne i podziemne powinny być budowane tak, by wyeliminować konieczność wchodzenia do nich w celu obsługi lub kontroli.
    Należy je zabezpieczyć, np. ogrodzeniem o wysokości 1,8 m lub zabudować.
  • Pokrywa zbiornika lub studzienki powinna wytrzymać ciężar człowieka lub poruszających się pojazdów i musi być zabezpieczona przed przypadkowym otwarciem.
  • Strefy wokół zbiorników na gnojowicę należy oznaczyć tablicami ostrzegawczymi o zagrożeniu pożarowym i występowaniu gazów niebezpiecznych dla
    zdrowia. Bardzo ważna jest umiejętność udzielania pierwszej pomocy w razie zatrucia lub wypadku.

Wykonywanie pracy w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych regulują przepisy.

Obowiązki pracodawcy i pracowników:

  • podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę;
  • praca powinna odbywać się pod stałym nadzorem, a osoba wydająca polecenie jej wykonania zobowiązana jest sprawdzić, czy organizacja i warunki techniczne zapewniają pracownikom bezpieczeństwo;
  • pracownik, który wchodzi do zbiornika, musi mieć zapewnioną asekurację i możliwość uzyskania natychmiastowej pomocy, jeśli zajdzie taka potrzeba
    lub dojdzie do wypadku.

Przed przystąpieniem pracowników do pracy w zbiorniku pracodawca ma obowiązek poinformować ich o:

  • zakresie pracy, jaką mają wykonać;
  • rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić;
  • niezbędnych środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz o sposobie ich stosowania;
  • sposobie sygnalizacji między pracującymi w jego wnętrzu, a asekurującymi ich na zewnątrz;
  • postępowaniu w razie wystąpienia zagrożenia.
Asekuracja to podstawa pracy ze studzienkami

Przed rozpoczęciem pracy w zbiorniku pracownikowi lub pracownikom należy zapewnić asekurację przez co najmniej jedną osobę pozostającą na powierzchni. Osoba asekurująca powinna być w stałym kontakcie z pracownikami znajdującymi się wewnątrz zbiornika oraz mieć możliwość wydobycia ich, a w razie zagrożenia niezwłocznego powiadomienia innych osób mogących – w razie potrzeby – udzielić pomocy.

Detektor DP-30 KAN
Miernik wielogazowy DP-25
Miernik wielogazowy DP-24

Przygotowanie miejsca pracy:

  • zbiornik należy opróżnić i wstępnie oczyścić przez przemycie, przedmuchanie parą lub gazem obojętnym oraz przedmuchać powietrzem;
  • przedmuchiwanie zbiornika tlenem jest niedopuszczalne z uwagi na możliwość powstania mieszaniny wybuchowej z metanem lub siarkowodorem;
  • jeżeli praca w zbiorniku może być związana z zagrożeniem pożarowym, należy stosować niezbędne środki ochrony przeciwpożarowej;
  • należy odłączyć dopływ do zbiornika materiałów (np. ziarna, granulatów), substancji i czynników z innych zbiorników, przewodów, aparatury itp.;
  • znajdujące się we wnętrzu zbiornika grzejniki, urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenie należy odłączyć od źródeł zasilania;
  • w czasie pracy w zbiorniku należy wyłączyć z ruchu lub unieruchomić tory kolejowe, zwrotnice, przenośniki, miejsca zsypu itp., znajdujące się nad zbiornikiem;
  • bezpośrednio przed przystąpieniem do pracy wewnątrz zbiornika powietrze w zbiorniku należy zbadać na zawartość tlenu oraz gazów i par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne;
  • w czasie pracy powinny być używane detektory lub mierniki wielogazowe (wykrywacze gazów) i zapalona lampa bezpieczeństwa Davy’ego;
  • temperatura powietrza w zbiorniku nie powinna się różnić od temperatury otoczenia o więcej niż 5oC;
  • należy zapewnić niezbędne środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Przed rozpoczęciem prac w kanale lub studzience należy przewietrzyć dany odcinek kanału, pozostawiając otwarte włazy oraz wyłączyć ten odcinek kanalizacyjny, a jeżeli to nie jest możliwe – maksymalnie ograniczyć spływ ścieków.

Pracownik wchodzący do wnętrza zbiornika powinien być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, a w szczególności w:

  • szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji zewnętrznej lub trójnogu ewakuacyjnego;
  • hełm ochronny i odzież ochronną;
  • pełną ochronę układu oddechowego – w zależności od składu powietrza w zbiorniku.
  • miernik lub detektor wielogazowy

Osoby asekurujące powinny być wyposażone w takie same środki ochrony indywidualnej jak osoby pracujące we wnętrzu zbiornika.

Jeżeli zawartość tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18% oraz gdy w powietrzu tym nie stwierdzono substancji szkodliwych dla zdrowia oraz niebezpieczeństwa ich wystąpienia podczas przebywania pracownika w zbiorniku, to możliwe jest odstąpienie od używania ochron dróg oddechowych. Decyzję o tym może podjąć jedynie osoba
kierująca pracownikami.

W celu utrzymania dobrych parametrów powietrza wewnątrz zbiornika wymagane jest otwarcie wszystkich włazów, a jeśli to rozwiązanie nie jest skuteczne, należy
stosować mechaniczny nadmuch powietrza. W przypadku niedostatecznego oświetlenia można używać światła elektrycznego o bezpiecznym napięciu. Jeżeli prace wewnątrz zbiornika wymagają dostarczenia narzędzi lub materiałów, ich transport powinien być zorganizowany w sposób niestwarzający zagrożeń i uciążliwości dla pracujących tam osób. We wewnętrzu zbiornika zawierającego materiały płynne (studnie) lub sypkie (silosy), w którym istnieje możliwość utonięcia lub zasypania pracownika – niezależnie od zabezpieczenia odpowiednimi środkami ochrony indywidualnej – pracownik powinien być opuszczany do wnętrza na pomoście lub innym urządzeniu umożliwiającym bezpieczne wykonanie pracy.

Wszystkie prace w studzienkach, zbiornikach i kanałach należą do szczególnie niebezpiecznych.

źródło: Państwowa Inspekcja Pracy